Νίκος Πιστικός - Ένα έργο ζωής... Μία παρακαταθήκη για το μέλλον.

Είχαμε την τύχη και την χαρά, ένα πρωί, κάποια μέλη της cyberότσαρκας, να συναντήσουμε και να συνομιλήσουμε με τον κύριο Νίκο Πιστικό. Ο ηλικιωμένος πλέον καλλιτέχνης, μας μίλησε γεμάτος όρεξη και ενθουσιασμό για το έργο του και την ιστορία της περιοχής μας.

Ο κύριος Νίκος είναι ένας αυτοδίδακτος καλλιτέχνης που έχει άμεση σχέση με την Καστοριά. Όχι μόνο λόγω του ότι γεννήθηκε και μεγάλωσε εδώ αλλά επειδή το ίδιο του το έργο, έχει άμεση σχέση με τον τόπο μας... Χαμογελαστός και με περίσσια όρεξη, ο κύριος Νίκος στέκεται μπροστά από τα εκθέματα και περιμένει τον κόσμο που θα επισκεφθεί την έκθεσή του, για να τους ξεναγήσει και να τους ταξιδέψει στο χρόνο. Τα εκθέματά του έχουν να κάνουν με την παραδοσιακή Καστοριά. Είναι μακέτες -πιστές μικρογραφίες- αρχοντικών και βυζαντινών εκκλησιών της Καστοριάς που μεταξύ άλλων, αποτελούν ένα έργο ζωής για τον ίδιο αλλά και μία παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. Προς το παρόν η έκθεσή του, φιλοξενείται σε αίθουσα στο ισόγειο της Νομαρχίας Καστοριάς.

Ο κύριος Πιστικός σε όλη του σχεδόν την ζωή, αν και κουρέας στο επάγγελμα, καλλιτεχνούσε:

"Από μικρός που ήμουν, πάντα στην τσέπη μου βαστούσα ένα μαχαιράκι και με αυτό το μαχαιράκι ότι έβρισκα μπροστά μου κοιτούσα να το πελεκάω, να το ξύνω... Πάντα σε όλα τα αντικείμενα έβλεπα οτι κάτι μπορούν να γίνουν."

Και παρακάτω συνεχίζει:

"Έκανα διάφορα καλλιτεχνήματα ως νέος. Διάφορα μπιμπελό και ενθύμια της Καστοριάς για να συμπληρώνω το εισόδημα μου. Ως κουρέας της εποχής είχα μεροκάματο 30 δραχμές τη μέρα."

Ο κύριος Νίκος μας αφηγείται για την ζωή του και φτάνει στο σημείο όπου ξεκίνησε να δημιουργεί μακέτες, με τα στολίδια της Καστοριάς:

"Η αρχή έγινε με την Παναγία την Κουμπελίδικη που είναι ένα από τα σύμβολα της Καστοριάς. Στην συνέχεια κάθε φορά που έφτιαχνα κάτι για την Καστοριά έλεγα στον εαυτό μου:

-Αυτό το έργο είναι μουσειακό. Αυτό δεν πωλείται, παρόλη την οικονομική δυσκολία που έχουμε, δεν πωλείται. Και το έβαζα στην άκρη...

Η αλήθεια είναι ότι δεν είχα πρόβλημα χώρου. Είχα το εργαστήριο μου και έτσι σιγά-σιγά άρχισα να τα κρατάω. Σκεφτόμουν:

-Τι είναι αυτό που θέλουν οι ξένοι που έρχονται στην Καστοριά; Τι τους αρέσει;

Οι εκκλησίες και τα αρχοντικά. Άρα επικεντρώθηκα εκεί και παραπλεύρως από την δουλειά μου, αφιέρωνα όσο χρόνο μπορούσα στο έργο μου.

Κάποιες φορές όταν έπεφτα για ύπνο γυρνούσε στο μυαλό μου, το τι θα κάνω και πως θα το κάνω. Σκεφτόμουν πως θα κάνω, με τον καλύτερο τρόπο μία δουλειά. Με όλα τα έργα που θεώρησα μουσειακά δεν έκανα καμία βιαστική κίνηση. Δεν με ενδιέφερε πόσο χρόνο θα μου πάρει, είχα υπομονή και το μόνο που με ενδιέφερε ήταν αυτό που θα κάνω να είναι τέλειο. Με ακρίβεια χιλιοστού.

Σε κάποιες περιπτώσεις χρειάστηκε να πειραματιστώ, να χαλάσω κάτι και να το ξαναπιάσω απ'την αρχή."

Οι λεπτομέρειες των εκθεμάτων, πράγματι μας εντυπωσίασαν. Η μοναδικότητα των έργων του κυρίου Πιστικού είναι αναμφισβήτητη και όταν τον ρωτάμε τι το ξεχωριστό έχει κάνει, ώστε να βγάλει αυτό το αποτέλεσμα, μας λέει:

"Πιστεύω ότι αυτό είναι έμφυτο πράγμα. Δεν μπορώ να το εξηγήσω. Αφού τώρα τα βλέπω κι εγώ και λέω:

-Βρε, εγώ είμαι αυτός που είχε τέτοια υπομονή;

Η αλήθεια είναι ότι στο κουρείο δούλευα 10 ώρες. Είχα αποκοπεί από τα πάντα, δεν γνώρισα ποτέ ούτε το καφενείο, ούτε ταξίδια έκανα, ούτε τίποτα... Αλλά ήμουν και τελειομανής! Δεν το έκανα μόνο και μόνο για να το κάνω, το ήθελα άψογο!"

Και πράγματι το πέτυχε...

Για τα υλικά της δουλειάς του, προσθέτει πως:

"...είναι τόσα πολλά που ούτε εγώ δεν μπορώ να σας τα ονομάσω! Ήταν πάρα πολλά τα υλικά. Δεν υπήρχαν τα σημερινά υλικά όπως ο πολυεστέρας. Γύψος, γουταπέρκα, τούβλα, πέτρες, λάστιχα... Για να βρίσκω τα υλικά μου δυσκολευόμουν πολύ."

Η ενδιαφέρουσα συζήτησή μας έφτασε στην Καστοριά, στον τόπο μας. Ο κύριος Νίκος είναι μία ανοιχτή εγκυκλοπαίδεια σε θέματα που αφορούν την Καστοριά αλλά και την ευρύτερη περιοχή. Με μεγάλη μας χαρά, συνειδητοποιήσαμε ότι πρόκειται για έναν μεγάλο περιπατητή καθώς εχει πολλές γνώσεις για όλα τα μέρη της περιοχής:

"- Κύριε Νίκο ποιο ήταν το κίνητρο σας για όλο αυτό που κάνατε;

- Αρχικά, όπως σας είπα, ήθελα να συμπληρώσω το εισόδημά μου αλλά γι' αυτά που βλέπετε εσείς εδώ, το σκεπτικό μου ήταν, όλα κάποτε να μπούνε σε ένα μουσείο.

- Η αγάπη σας για τον τόπο δηλαδή ήταν η αφετηρία...

- Βέβαια! Ο τόπος μας είναι γεμάτος ομορφιές και εικόνες. Όπου και αν σταθείς θα δεις κι από έναν ζωγραφικό πίνακα. Βλέπω πως σε άλλα μέρη τραβάνε τον κόσμο με σουβλάκια και καμπαναριά και εμείς εδώ που έχουμε τόσες και τόσες ομορφιές, δεν το εκμεταλλευόμαστε. Εδώ γεννήθηκα, εδώ μεγάλωσα και έχω πάει στα περισσότερα από αυτά τα σπίτια. Πήγαινα ως κουρέας που ήμουνα, με καλούσαν κάποιες φορές. Τα έχω ζήσει αυτά τα σπίτια.

- Βλέπουμε ότι σε κάθε ένα από τα εκθέματά σας, αναγράφετε από κάτω και την κλίμακά του...

- Αναγκάστηκα να κατασκευάσω μια δική μου αυτοσχέδια κλίμακα. Δεν μπορούσα να αγοράσω κλιμακόμετρα από αυτά που είχαν οι αρχιτέκτονες και οι μηχανικοί. Έπαιρνα σούστες από αυτές που είχαμε στα κρεβάτια. Έκανα την σούστα υποδεκάμετρο και μετρούσα. Έκανα και σκίτσα. Ήταν πολύ δύσκολο πράγμα, ούτε με φωτογραφία κάνεις δουλειά, ούτε με το μάτι. Κάποιες φορές μέχρι και οι ίδιοι οι άνθρωποι που μένουν σε αυτά τα σπίτια, μου έχουν πει, πως έχω πάνω στα έργα μου λεπτομέρειες, που ούτε οι ίδιοι τις έχουν προσέξει! Στο κουτουρού τίποτα δεν έκανα... Και την τελευταία λεπτομέρεια. Από τα παράθυρα μέχρι την κλίση της σκεπής, τα περνούσα όλα από κόσκινο.

- Υπάρχει κάποιο έργο που έχετε ξεχωρίσει;

- Όσα παιδιά και να έχεις δεν ξεχωρίζεις κανένα!

- Το πιο πρόσφατο έργο σας;

- Το πιο πρόσφατο έργο μου είναι η μακέτα που απεικονίζει όλη την πόλη της Καστοριάς. Γι'αυτό το έργο δανείστηκα και στρατιωτικό χάρτη. Πριν κάνω κάτι, μάθαινα και την ιστορία, τα πάντα. Τίποτα δεν έγινε στην τύχη."

Με τον κύριο Νίκο συζητήσαμε και άλλα εξίσου ενδιαφέροντα θέματα. Για την εποχή στην οποία αυτός έζησε, για την σύγκριση με το σήμερα αλλά και για τις δυσκολίες του τότε. Μας εξέπληξε με τις γνώσεις του επάνω σε ιστορικά θέματα της περιοχής.

"Το μεγάλο μου προτέρημα, ήταν ότι όταν έβαζα ένα έργο στην άκρη έλεγα αυτό δεν πωλείται. Μπορεί να περάσαμε δύσκολες εποχές και φτώχειες αλλά τα έργα μου, τα μουσειακά, τα κράτησα. Δεν μπορείτε πάντως να καταλάβετε παιδιά τι θα πει φτώχεια... Εμείς δεν είχαμε μαχαίρι να κόψουμε στο τραπέζι ψωμί!"

"Επάνω στο έργο μου, ήμουν αφιερωμένος. Πήγαινα στις γειτονιές με τον χαρτοφύλακα και έβγαζα την μεζούρα και μετρούσα... Λέγανε τότε:

- Πάει τα'χασε αυτός!

Εγώ δεν έδινα σημασία, επικεντρωνόμουν σε αυτό. Και όταν αργότερα βγήκαν τα έργα, τότε κατάλαβαν τι έκανα. Σταματούσαν τα λεωφορεία έξω από το σπίτι μου παλιότερα, όταν είχα εκεί το μουσείο μου και έμεναν ενθουσιασμένοι. Με ρωτούσανε ποιος με στηρίζει και τους έλεγα κανένας. Κι εννοείται ότι η είσοδος ήταν δωρεάν."

Μετά από περίπου δύο ώρες με τον συμπαθέστατο κύριο Νίκο, φύγαμε γεμάτοι γνώσεις και εμπειρίες, τόσο για τον τόπο μας και την τέχνη όσο και για την καθημερινότητα των κατοίκων της παλιάς Καστοριάς. Είναι πράγματι μια ζωντανή ιστορία ο Νίκος Πιστικός και αυτό που έχει κάνει αργά ή γρήγορα θα φανεί το πόσο σημαντικό είναι για τον τόπο.

Επιμέλεια - Επεξεργασία: toulias, ioannis, psilos

Συνεργάστηκαν: stergios, thanasis, nio, greeneyes

Επεξηγηματικό υπόμνημα των έργων του κ. Πιστικού:

1. Αρχοντικό Σκούταρη: Κτίστηκε από τον Θόδωρη Σκούταρη τον 17^ο αιώνα. Μέχρι το 1977 εκατοικείτο από την οικογένεια Παπακώστα. Αγοράστηκε από τον Ε.Ο.Τ.

2. Αρχοντικό Νεράντζη – Αϊβάζη: Κτίστηκε στα μέσα του 17^ου αιώνα. Από το 1975 στεγάζεται σε αυτό, το λαογραφικό Μουσείο Καστοριάς. Το πρόπλασμά του κατασκευάστηκε από τον Νίκο Πιστικό.

3. Αρχοντικό Νατζή: Κτίστηκε το 1750 και φημίζεται για την αρχιτεκτονική και τις τοιχογραφίες του. Πριν κατοικηθεί από την οικογένεια Νατζή, λειτούργησε και σαν Μουσείο.

4. Αρχοντικό Τσαμίση: Κτίστηκε το 1752. Είναι αντιπροσωπευτικό της Λαϊκής Μακεδονίτικης Αρχιτεκτονικής. Κατεδαφίστηκε το 1992.

5. Αρχοντικό Φιλόλαος Πηχεών: Σε αυτό το σπίτι γεννήθηκε το 1876 ο Καπετάν Φιλώτας που έδρασε ως οπλαρχηγός στον Μακεδονικό Αγώνα την περίοδο 1904-1908. Το 1912 ως Ανθυπίλαρχος, ήταν από τους πρώτους που μπήκαν στην Καστοριά και την απελευθέρωσαν από τους Τούρκους. Πέθανε το 1947. Η προτομή του στήθηκε στην πλατεία Μακεδονομάχων. Το σπίτι έγινε δωρεά στο Δήμο για να στεγαστεί το Μακεδονικό Μουσείο.

6. Αρχοντικό Σπάλα: Επί τουρκοκρατίας σε αυτό το αρχοντικό, ξεφόρτωναν λίρες με τις καμήλες, δύο φορές το χρόνο. Κατεδαφίστηκε τη δεκαετία του 1960.

7. Αρχοντικό Μπασσάρα: Κτίστηκε το 1700 και είναι από τα παλαιότερα αρχοντικά της πόλης. Σήμερα διατηρούνται τα 3 από τα 4 πατώματα που είχε όταν κατασκευάστηκε.

8. Αρχοντικό Εμμανουήλ: Ο Παναγιώτης Εμμανουήλ φοιτητής της ιατρικής κι ο αδελφός του Ιωάννης, λογιστής στη Βιέννη, υπήρξαν στενοί συνεργάτες του Ρήγα Φεραίου. Συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε θάνατο από τους Τούρκους, οι οποίοι τους μετέφεραν στο Βελιγράδι όπου και τους κρέμασαν, μαζί με τον Ρήγα Φεραίο, το 1798.

9. Αρχοντικό Παπατέρπου: Κτίστηκε το 1850 και αναστηλώθηκε το 1987. Η κατασκευή της μακέτας του κυρίου Πιστικού διήρκεσε περίπου έναν χρόνο.

10. Αρχοντικό Μπατρίνου: Κτίστηκε το 1750 κι εδώ γεννήθηκαν ο μακεδονομάχος ιατρός Μενέλαος Μπατρίνος κι ο αντιπρόεδρος της Βουλής Λεωνίδας Μπατρίνος.

11. Αρχοντικό Ωρολογόπουλου: Κτίστηκε κοντά στο 1650. Είναι από τα παλαιότερα της περιοχής κι ακόμη και σήμερα κατοικείται από την οικογένεια Ωρολογόπουλου. Διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση.

12. Αρχοντικό Στεφανή: -

13. Το σπιτάκι των ψαράδων: -

14. Σύνθεση Αρχοντικών: Κάθε πλευρά του αντιγράφου, αντιπροσωπεύει κάποιο Αρχοντικό που δεν υπάρχει σήμερα.

15. Κουρσούμ Τζαμί: Ονομάζεται «Κουρσούμ», διότι ο θόλος του ήταν παλαιότερα σκεπασμένος με επικάλυμμα μολύβδινο. Κτίστηκε στα ερείπια της παλαιάς Βυζαντινής Εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής. Ήταν το αρχαιότερο από τα επτά τζαμιά που κτίστηκαν επί τουρκοκρατίας στην περιοχή και είναι έργο του πρώτου Τούρκου Αρχιτέκτονα Σινάν, πού έκτισε στη συνέχεια τα καλύτερα τζαμιά.

16. Αρχονταρίκι Παναγίας Μαυριώτισσας: Το πρώτο κτίσμα έγινε ταυτόχρονα με την Εκκλησία της Παναγίας το 1082. Κατεδαφίστηκε το 1820 κι έπειτα ξανακτίστηκε. Το 1968 κατεδαφίστηκε και πάλι και ξανακτίστηκε στα ίδια θεμέλια, ακριβές αντίγραφο του παλαιού κτίσματος.

17. Παναγία Μαυριώτισσα: Κτίστηκε το 1082 από τον Αλέξιο Κομνηνό, εις ανάμνηση της νίκης της πόλης της Καστοριάς, την οποία κατείχαν οι Νορμανδοί και την απελευθέρωσε ο Κομνηνός, κάνοντας απόβαση με βάρκες, κοντά στην Μαυριώτισσα.

18. Άγιος Νικόλαος του βουνού: Είναι ο προστάτης των ψαράδων και το εκκλησάκι είναι κτισμένο επάνω στα βράχια στον παραλιακό δρόμο προς την Μαυριώτισσα.

19. Παναγία Κουμπελίδικη: Είναι η μόνη από τις Εκκλησίες της Καστοριάς που έχει «Κουμπέ», δηλαδή τρούλο, στον οποίο οφείλει το όνομά της. Η κατασκευή του ναού, τοποθετείται στον 10^ο αιώνα ή στις αρχές του 11^ου.

20. Άγιοι Ανάργυροι: Είναι ο μεγαλοπρεπέστερος και τελειότερος ναός της Καστοριάς. Κτίστηκε στις αρχές του 11^ου αιώνα και είναι πλούσιος σε κεραμοπλαστικό διάκοσμο.

21. Άγιος Στέφανος: Βυζαντινός ναός με πλούσιο κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Κτίστηκε τον 11^ο αιώνα και στο επάνω μέρος του Ναού υπήρχε ασκηταριό.

22. Άγιος Νικόλαος του Κασνίτζη: Βυζαντινός ναός του 12^ου ή 13^ου αιώνα. Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης της Καστοριάς, στην πλατεία Ομονοίας.

23. Λιμναίος Οικισμός: Εντοπίστηκε το 1932 στις όχθες της Ορεστιάδας, κοντά στο χωριό Δισπηλιό, από τον αρχαιολόγο Κεραμόπουλο. Τα τελευταία 35 χρόνια ασχολείται ο καθηγητής Ν. Μουτσόπουλος με έρευνες και μελέτες. Τα έτη 1992-1993 ξεκίνησαν οι ανασκαφές από τον καθηγητή αρχαιολόγο Χουρμουζιάδη. Ανάμεσα στα ευρήματα συμπεριλαμβάνονται ξύλινοι πάσσαλοι, εργαλεία πέτρινα, πήλινα και κοκκάλινα καθώς και μία βάρκα.

24. Νοτιοδυτική άποψη της χερσονήσου της Καστοριάς. Πρόκειται για το τελευταίο χρονολογικά έργο του κυρίου Πιστικού.