Στο αντάρτικο νοσοκομείο των Πρεσπών

Είναι σαφές πως η ιστορία του ανθρωπίνου γένους, σε ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της εξέλιξής του, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον μαγευτικό κόσμο των σπηλαίων. Σίγουρα όμως, δε μπορούμε τόσο εύκολα να σκεφτούμε παραδείγματα σπηλαίων νευραλγικής σημασίας για τον άνθρωπο στη σύγχρονη εποχή (πόσο μάλλον στην πρόσφατη ιστορία της χώρας μας), όσο ήταν αυτό του νοσοκομείου των ανταρτών κοντά στη μικρή Πρέσπα, γνωστό και ως η σπηλιά του Κόκκαλη. Η αναζήτηση ξεκίνησε περισσότερο τυχαία, ίσως η σπηλιά έψαξε να βρει εμάς και όχι εμείς αυτήν...

Ήταν από τις τελευταίες μαύρες σελίδες της ιστορίας, κάπου κοντά στο τέλος των ενόπλων συγκρούσεων του εμφυλίου σπαραγμού, όταν οι αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος (ΔΣΕ) είχαν περιοριστεί στην περιοχή γύρω από τις δύο λίμνες των Πρεσπών, στο νομό της Φλώρινας. Εκεί, και με την θέση τους ολοένα και να χειροτερεύει, έπρεπε να βρεθεί ένας χώρος για την περίθαλψη των τραυματιών. Διάφορα σημεία χρησιμοποιήθηκαν στα γύρω χωριά, γι' αυτόν τον σκοπό, αλλά το μένος του πολέμου φαίνεται να ήταν τόσο δυνατό ώστε η ανάγκη για ασφάλεια, τόσο των τραυματιών όσο και των νοσηλευτών, από τις ένοπλες συγκρούσεις και τους βομβαρδισμούς, ολοένα και αυξανόταν...

Κάτω από το χωριό Βροντερό και με κατεύθυνση νότια, προς τη μικρή Πρέσπα, υπάρχει ένα φαράγγι το οποίο τελικώς επελέγη για να φιλοξενήσει το νοσοκομείο των ανταρτών. Μέσα στο φαράγγι, σχετικά κοντά στην όχθη της λίμνης, υπήρχε μία σπηλιά, με έναν μόνο θάλαμο, ικανή να φιλοξενήσει σεβαστό αριθμό ατόμων. Εκεί μέσα λοιπόν θα στηνόταν το νοσοκομείο και σύμφωνα με μαρτυρίες, η σπηλιά αρχικά δεν ξεπερνούσε τα εβδομήντα τετραγωνικά μέτρα και για να πληροί κάποιες στοιχειώδεις ανάγκες, διανοίχτηκε περαιτέρω με σκαπτικά εργαλεία και εκρηκτικά από τους μηχανικούς του ΔΣΕ.

Πιθανολογούμε πως οι αντάρτες οδηγήθηκαν στην πρωτότυπη και επικίνδυνη αυτή μέθοδο της επέκτασης της σπηλιάς, αντί να ψάξουν για κάτι άλλο, λόγω της εξαιρετικής σημασίας του σημείου:

- Άμεση πρόσβαση από και προς τη Μικρή Πρέσπα

- Άμεση πρόσβαση από και προς το Βροντερό

- Γρήγορη πρόσβαση στα αλβανικά εδάφη όπου διέφευγαν οι βαριά τραυματισμένοι (ο χώρος της σπηλιάς δεν ενδείκνυτο για χειρουργεία) καθώς τα σύνορα βρίσκονται λίγες εκατοντάδες μέτρα μακριά

- Δύσκολος εντοπισμός από τον εχθρό και πλήρης αντιαεροπορική κάλυψη

Σήμερα, η μικρή ξύλινη γέφυρα, λίγα μέτρα πριν την είσοδο της σπηλιάς, υποδεικνύει με ακρίβεια στον επισκέπτη που διασχίζει το φαράγγι, το ύψος στο οποίο βρισκόταν κάποτε το νοσοκομείο. Λίγα σκαλιά και φτάσαμε... Ιδιαίτερη εντύπωση μας προκάλεσαν οι ξύλινες σκάλες και τα δοκάρια - υποστυλώματα στα τεχνητά μέρη της σπηλιάς όσο και η σύγχρονη μίνι - ηλεκτρική εγκατάσταση που υπάρχει εντός, απομεινάρι της προσπάθειας "αξιοποίησης" της ιστορικότητας του χώρου που όμως φαίνεται να έμεινε κάπου στην πορεία…

Η περιήγηση στη Σπηλιά του Κόκκαλη* δεν μπορεί παρά να είναι σύντομη. Ουσιαστικά πρόκειται για έναν κεντρικό θάλαμο (λογικά τον αρχικό της σπηλιάς πριν την περαιτέρω διάνοιξη), με δύο μικρότερους θαλάμους, εκατέρωθεν του πρώτου, και δύο ανώτερα επίπεδα - πατάρια που προσεγγίζονται μέσω μιας μικρής και μίας μεγαλύτερης ξύλινης σκάλας. Η έκταση της σπηλιάς σήμερα πρέπει να είναι κοντά στα διακόσια τετραγωνικά μέτρα και το μέσο ύψος της περίπου τρία μέτρα. Αυτό που περισσότερο σε εξιτάρει σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η επαφή με την ιστορία του χώρου παρά με το φυσικό περιβάλλον αυτό καθεαυτό (μην ξεχνάμε άλλωστε πως το φυσικό σπήλαιο καταστράφηκε - μόνο ελάχιστα υπολείμματα σταλακτιτικού υλικού εντοπίσαμε).

Τουφεκιές να πέφτουν παντού τριγύρω και τραυματισμένοι αντάρτες να φτάνουν εδώ μέσα ουρλιάζοντας από τον πόνο, σαστισμένοι γιατροί και νοσοκόμες να τρέχουν δεξιά και αριστερά προσπαθώντας να σώσουν όσους μπορούσαν, και ολόκληρες περιοχές να βομβαρδίζονται ανηλεώς, σε μία περίοδο όπου οι ανθρώπινες ζωές, είχαν μικρό κόστος μπροστά στον φανατισμό της εποχής. Κι όλα αυτά γιατί; Για το τίποτα, για τη ματαιοδοξία και για τα συμφέροντα των μεγάλων...

Η χώρα μας, ήταν και παραμένει προικισμένη, τόσο στο φυσικό όσο και στο ανθρωπογενές της περιβάλλον, ώστε να μπορούμε όλοι μαζί να ζούμε αρμονικά. Ήταν όμως, και παραμένει δυστυχώς ακόμη και σήμερα, μικρή και ευάλωτη, στο να ικανοποιεί την απληστία των ολίγων...

* Ο Πέτρος Κόκκαλης, μία αμφιλεγόμενη φιγούρα του εμφυλίου πολέμου (και τι δεν ήταν αμφιλεγόμενο άλλωστε σε αυτό το θέατρο του παραλόγου…), ήταν υπεύθυνος για τις υγειονομικές υπηρεσίες του ΔΣΕ, υπουργός υγείας της κυβέρνησης του βουνού. Ο ρόλος του ως αρχίατρος ήταν πολύ σημαντικός για το αντάρτικο νοσοκομείο των Πρεσπών όπως αντίστοιχα συνέβαινε και με το αντάρτικο νοσοκομείο του Γράμμου.

Εξόρμησαν – Συνεργάστηκαν: toulias και garavelas.

Χορηγοί Εξόρμησης